Menu

nilufer eyiişleyen

About nilufer eyiişleyen

http://yogabiz.pro

Posts by nilufer eyiişleyen:

yogabiz blog

Bir gece macerası, Mindful Hikayeler

Geçen kış gecenin bir yarısı, bir örneğini ancak Pembe Panter filmlerinde görebileceğimiz, peş peşe yaptığım sakarlıklar sonucu, sol ayağımın serçe parmağını çok derin bir biçimde kestim. Evdeyim bu arada, tenha bir ormanlık arazide, karanlık bir deniz kıyısında falan değil, kendi yatak odamda… Bütün olay, yatağım ve başucu komodinim arasındaki o küçücük metrekarede gerçekleşti. Nasıl olduğunu anlatmayayım şimdi, gözünüzde biraz saygınlığım kalsın istiyorum.

O küçücük parmaktan etrafa fışkıran kana inanamadım. Böyle anlarda donmaya yakın tepki verdiğimden, gayet sakindim. Evde sadece kızım vardı ki kendisini kan tutar, “Bir de şimdi o bayılırsa, artık seyreyle cümbüşü” dedim, sessizce kendi işimi halletmeye karar verdim.

İlk yardım bilgim sıfır olduğu için ne yapacağımı da bilemedim, en iyisi parmağı yıkamak dedim, Allahım, kesik parmağım suyla temas ettiğindeki acıyı anlatamam. Bugüne kadar omuz kemiğim parçalandı, boyun fıtığı oldum, donmuş omuz ile bir sene yaşadım, dizlerimde menüsküs acısını bilirim, üstüne menüsküs ve çapraz bağ ameliyatı oldum, her sene bir iki kez ağır migren ataklarım tutar, küçükken salıncakta çok hızlı sallanırken ve tam havadayken salıncak koptu, yere çakıldım, yüzlerce kez çeşitli pozisyonlarda düştüm, ama “Bu acı başka bir şey” diye düşündüm o an. Böyle olağanüstü durumlarda insanın aklına saçma sapan şeyler gelir ya, benim de öyle oldu, “Ne garip” dedim “Bedenimiz ne kadar farklı acıyı deneyimleyebiliyor. Her acının rengi, şekli, yoğunluğu, boyu posu birbirinden ne kadar farklı”. Bedenimizdeki her uzvun, her organın, misafir ettiği/ev sahipliği yaptığı her hastalığın, halin acısı birbirinden tamamen farklı.

Güç bela yatağıma geri geldim, çok dikkatliyim, zor bela yerleştim yatağa, yorganı çekerken hop, yorgan parmakcağızıma dokundu, gene bir acı fırtınası tüm bedenimi sardı.

Bir taraftan kendime küfrediyorum nasıl bu kadar sakar olurum diye, bir taraftan ağrı kesici almak istiyorum ki ağrı kesici mutfakta, bu halde ha mutfağa gitmişim, ha kendi yaptığım sal ile Moda’dan Kıbrıs’a, o an ikisi de aynı zorlukta benim için. Dedim; “Kızım, bu gece böyle yarına Allah kerim”.

Yatakta acıdan kaskatı yatıyorum, aklıma beden tarama meditasyonu yapmak geldi. O kadar baskın bir acı var ki bedenimde, bir taraftan da neyi tarayacağım, tam olarak kestiremiyorum.

Bu arada bugüne kadar aldığım eğitimlerde beden tarama meditasyonlarında hep uyumuşumdur, bu sefer de belki uyurum diye zayıf bir ümit var içimde.

Bütün dikkatimi sol ayağımın kesilen serçe parmağına verdim. Çok acıyor, zonkluyor, parmağım sanki bir deniz anası gibi acıyla büyüyor, acıyla küçülüyor, parmağımı görmüyorum ama sanki kıpkırmızı ve alev alev yanıyor, çok sıcak ve sanki çok büyümüş. Nefesim elbette kesik kesik, zonklama arttıkça nefesimi tutuyorum. Dikkatimi hem serçe parmağımda tutmaya çalışıyorum hem de nefesimi elimden geldiğince tutmamaya.

Dikkatimi sol serçe parmağımın yanındaki parmağıma getiriyorum. Acı orda da çok yoğun.

Dikkatim sol ayağımın orta parmağında, acı çok yoğun.

Dikkatim ortanca parmağımın yanındaki parmakta, acı orda çok yoğun.

Dikkatim sol ayağımın baş parmağında acı orda çok yoğun.

Dikkatim sol ayak tabanımda, sol ayağımın üstünde, sol ayak bileğimde, sol baldırımda, sol dizimde, sol bacağımın üst kısmında, acı buralarda çok yoğun.

Dikkatim sağ serçe parmağımda, diğer ayak parmaklarımda, acı buralarda çok yoğun.

Sağ ayak tabanım, sağ ayağımın üstü, sağ ayak bileğim, sağ baldırım, sağ dizim, sağ bacağ üst kısmı, acı buralarda çok yoğun.

Dikkatim her iki kalçamda acı burada yoğun. Serçe parmağımdaki kadar yoğun değil ama, bir doz daha düşük bir yoğunlukta.

Dikkatim karnımda. Acı burada da var. Fakat şaşırarak fark ediyorum ki 3-4 gündür karnımda hissettiğim kramplar ve sancı yok. Sol serçe parmağımın acısı karnıma kadar ulaşıyor, bunu hissediyorum, bir taraftan da bir süredir beni rahatsız eden karın ağrılarımın son bulduğunu görüyorum.

Karnım rahat. Bu çok hoşuma gidiyor. Karnımdaki rahatlığı biraz daha hissederek karın bölgemde kalmak istiyorum.

Dikkatim göbek deliğimin sağ tarafında, sol tarafında, altında ve üstünde dolaşıyor. Serçe parmağımın acısı buraya kadar ulaşıyor ama net bir biçimde hissediyorum ki karnımdaki eski ağrı yok. Vayyyy, ne zaman gitti bu ağrı acaba? Daha baskın bir acı ortaya çıkınca görünmez mi oldu, yoksa parmağım kesilmeden önce ağrı sonlanmıştı aslında ve bir süredir beni çok rahatsız eden ağrının bittiğini, gittiğini fark bile etmedim mi? Karnımdaki sancı bazen oldukça yoğun oluyordu, şimdi o sancının/ağrının olmama hali, parmağımdaki yoğun acıya rağmen, çok keyif verici geliyor. Karnımdaki sancısız halin verdiği keyfi ve parmağımdaki acıyı aynı anda hissedebiliyorum. Beden aynı anda birden fazla hisse ev sahipliği yapabiliyor.

“Beden tarama meditasyonu yapmamış olsam belki sadece parmağımdaki yoğun acıyı hissedecektim ve karnımdaki ‘mutlu’ hali hissedemeyecektim” diye düşünüyorumAcıyı net hissediyoruz da bedendeki acı çekmeyen yerlerimizin hislerine kulak vermiyoruz.

Acının sesi çok yüksek, ‘acısız’ olmanın sesi çıplak kulakla duyulmuyor.

Bedensel olarak ‘iyi olmak’ belki de bu sessizliği duyabilmek/anlayabilmek. “Daha fazla meditasyon yapmalıyım” diyorum kendime. Bedenimden, düşünme haline geçtiğimi fark edip, dikkatimi tekrar bedenime getiriyorum.

Dikkatimi omuzlarıma getiriyorum. Parmağımın acısı omuzlarıma kadar ulaşıyor, ayrıca çok gerginler, omuzlarım yuvarlak değil de sanki vatkalı gibi, düz, kulaklarıma doğru yükselmiş, sert köşeli. Omuzlarımı iyice kulaklarıma doğru çekiyorum, sıkıyorum, sıkıyorum, sıkıyorum, serbest bırakıyorum, biraz sallıyorum, tekrar serbest bırakıyorum.

Dikkatimi kollarıma, dirseğime getiriyorum. Parmağımın acısını buralarda da hissedebiliyorum. Ama zonklama yok, kesilen parmağımda olduğu gibi alev alev yanmıyor. Sadece acı var.

El parmaklarıma geliyorum. El parmaklarım çok gergin. Birkaç kez açıp kapatıyorum parmaklarımı. El parmaklarımdaki soğukluğu da hissediyorum. Avucumun içi terlemiş.

Birden kendimi çenemde buluyorum. Aynı gerginlik çenemde de var.  Çenemi birkaç kez açıp kapatıyorum, alt çenemi üst çenemden biraz ayırıyorum.

Dikkatimi artık serbest bırakıyorum, iki kaşımın arasında buluyorum kendimi. İki kaşımın arası beden farkındalığında nerdeyse en zayıf olduğum bölgem; orası adeta bedenim üstünde bir otonom bölge, kendi kararlarını tamamen kendi alıyor, sanki hiçbir yetkim/etkim yok. Arkadaşlarım bazen ‘Çağla neden kaşlarını çattın’ diyor, oysa ben çattığımı farkında bile değilim. Elimi kaşlarımın arasında gezdiriyorum ve kaşlarımı çattığımı, oluşan kırışıklıktan anlıyorum. Parmaklarımı kaşlarımın üstünde gezdirerek masaj yapmaya çalışıyorum. Rahatlıyor mu kaşlarım, anlayamıyorum.

Tekrar sol ayak serçe parmağıma dönüyorum. Çok çok ağrıyor, ama fark ediyorum ki ayağı ilk kestiğim, suyun temas ettiği ya da yorganın değdiği andaki keskinlikte değil. O zaman dayanılmaz gelmişti acı, şimdi tüm yoğunluğa rağmen fark ediyorum ki artık kaldırabileceğim bir acıya dönüşmüş. Bu acı ile kitap okuyabilirim, film izleyebilirim, sohbet edebilirim vs.

‘Karnımdaki ağrının kaybolmasını fark etmediğim gibi, parmağımdaki acının da sonlandığı fark etmeyebilir miyim’ diye düşünüyorum. Uykum yok zaten, acımla kalmaya karar veriyorum.

“Ne kadar yoğun olursa olsun, bu acı katlanılabilir bir acı” diye düşünüyorum ve biliyorum ki acım bir süre sonra geçecek. Zihnime şu anda hiçbir ağrı kesicinin geçiremediği çok yoğun acılar çeken insanlar geliyor, bazıları aynı anda ölüyor olma duygusu ile de yüzleşiyorlar. İçimi büyük bir suçluluk duygusu kaplıyor. Yaptığım beden tarama meditasyonunu saçma ve aptalca buluyorum. İyi ve genel olarak sağlıklı olmaktan suçluluk duyuyorum. Zihnimde bir görüntü beliriyor, bir hastane odasındayım, çok acı çekiyorum ve çok ciddi bir hastalığım var. Bir an için ‘hastalığım ne olsun’ diye düşünürken yakalıyorum kendimi. Odamın dışında sevdiğim insanlar ağlıyor. “Asıl bu yaptığın saçma ve aptalca” diyorum, olmayan bir hastalığa ve çekmediğin o hayali hastalığa ait yoğun acıya yoğunlaşmak…

Ne çabuk suçluluk duyduğumu düşünüyorum, her şeyden suçluluk duyuyorum, görece sağlıklı olmaktan, zaman zaman mutlu olmaktan, keyifli olmaktan…

Bir süre sonra beklediğim bir mesaj geldi mi telefonu elime alıyorum, telefona dalıyorum…

Çağla Güngör

Çağla Güngör ile Beden Tarama Meditasyonu, Banttan Canlı Podcast’imizde.

 

 

yogabiz blog2

Uzaktan yoga

Yoga bilgisini paylaşmak için eğitim almaya karar verdiğimde bir film arasındaydım. Hangi film olduğunu keşke hatırlasam. Hangi sinema, hangi koltuk ve bir gün ortası olduğunu anımsıyorum. Pandemiden önce sıklıkla yaptığım gibi sinemada tek başıma film izlemenin tadına varıyordum o gün de. Antrakt oldu, ışıklar yandı, reklamlar başlamadı, çoğunlukla olduğu gibi koltuğumda oturmaya devam ettim. Arayan soran var mı diye telefonuma bakarken yeni gelen bir e-postaya takılıp kaldım.

Gönderen Bora Ercan idi. Düzenli yoga yapan üyelere yazmıştı. Ben de haftanın yedi günü asana ve pranayama pratiklerim için stüdyodaydım. Yeni başlayacak olan Yoga Eğitmenlik Eğitimi (Bugünkü adıyla Yoga Uzmanlaşma Programı) hakkında bir e-postaydı bu. Birkaç hafta önce de stüdyonun adresinden gelmişti, okumuştum, silmiştim ve yoga pratiklerime devam etmiştim. Hocamızın mesajındaki bazı cümleler dikkatimi çekti ve eğitime katılmak istediğimi yazıp yolladım. Hızlı, pek düşünmeden yapılmış bir eylem gibi görünse de arka planda pek çok şey işledi, kendimi irdelediğimde buluyorum oradaki yanıtları.

Filmin birinci bölümü, bir ara ve filmin ikinci bölümü. Meğer hayatım, bu fasıla sonrası ikinci bölümde bir hayli değişecekmiş.

Kısa bir süre sonra eğitim başladı, yıllar içinde Bora Ercan’ın üç eğitim programına katıldım. Temel, ileri seviye yoga uzmanlaşma ve meditasyonda uzmanlaşma. Temel eğitim sonrası stüdyo programında arkadaşlarımla derslere başladık… Beş yıl olmuş. Aralarda pek çok farklı çalışma, eğitim…

Derken tüm dünyayı etkisi altına alan ölümcül bir virüs nedeniyle hayatlarımızı yaşama, işimizi yapma, ihtiyaçlarımızı karşılama biçimleri aniden değişiverdi. Çok uzun zaman olmadı ama bizler, yoga bilgisini paylaşmak üzere çalışan bizler, hızlı bir şekilde online olarak derslerimize kaldığımız yerden devam etmek üzere bazı düzenlemelere gittik.

Birden kendimizi bilgisayar/telefon kameraları karşısında bulduk. Belki sosyal medya alışkanlıklarımız vardı ama bu canlı dersler başka bir şeymiş, onu anladık. Katılımcıların neler yaşadığını anlamak için hemen farklı yoga asana çalışmalarına katılmaya başladım. Sevmiş olmalıyım ki kendi pratiğimi online derslere katılarak sürdürüyorum. Bu süreçte bana iyi gelen, Iyengar Yoga oldu ama yine de türler arası gezinmeye devam ediyorum. Iyengar’a biraz daha zaman ayırıyorum çünkü iyi biliyorum ki çerçeve bana iyi geliyor! (Sırtıma da iyi geldi doğrusu) Iyengar Yoga derslerine katıldığım tüm değerli hocalara buradan sevgilerimi sunuyorum.

“Çerçeve ile ne ilgisi var?” demeyin. Iyengar Yoga disiplini/bilgisi ister stüdyoda ister dijital platformda olsun dersi veren eğitmenin tutumu nedeniyle sizi çerçevelenmiş hissettiriyor ki bu ilk bakışta bazılarına “sınırlanmışlık” hissi verebilir oysaki orada gerçekleşen aslında bir özgürlüktür. Elbette diğer stillerde dersler veren eğitmenler olarak bizler de belli bir disiplin ve çerçeve ile bilgilerimizi paylaşıyoruz ancak bu Iyengar Yoga’da daha net diye düşündüm.

“Uzaktan yoga” uygulamak ve uygulatmak…

Yoganın kelime anlamlarında biri, “bir araya getirmek, bütünleştirmek”. Bu anlamı günümüz kent yaşamında stüdyoları düşünüp “sosyal bir araya geliş” olarak da yorumlayabiliriz herhalde.

Bu bir araya geliş şimdi dijital platformlarda. Bu platformlar katılımcılara ve eğitmenlere farklı deneyimler yaşatıyor. Örneğin fiziksel olarak bir stüdyoda yoga asana çalışmasına katıldığınızda mevcudiyetinizi ortadan kaldırmak gibi bir seçenek yoktur. Yani zihniniz uçuşsa bile fiziksel olarak “şimdide ve burada” olursunuz. Dersin yönlendiricisinin gözlemi, geri bildirimi yani bir çerçeve içindesinizdir.

Bir çerçevesever olarak bunu iddialı bir şekilde genellemek istiyorum: Her bireyin beşikten mezara çerçeveye ihtiyacı vardır. Annenin çizdiği çerçevede sorun varsa işimizde eşimize, çocuğumuzdan dostumuza, hobimize ilişki kurduğumuz/kuramadığımız her şeyle sorun vardır.

O nedenle şimdi kısaca psikanalizdeki çerçeve’yi tarif edip bunu yoga derslerine uyarlayacağım:

Bir şeyin ne olup olmadığını çerçeve belirler. Duvarda asılı bir resmin çerçevesi; belli bir kurguda, zamanda, sayfa sayısında akan romanın çerçevesi; boşluklarıyla, sesiyle sessizliğiyle bir müzik parçasının çerçevesi… Bir yoga dersinin ne olduğunu da çerçevesi belirler. Süresi, mekanı, dersin konusu, kullanılan araçlar, bedene saygı, söylenenleri duymak/uygulamak, zihni bedende/nefeste/anda tutmak, uyarıları kişisel algılamamak, görünür olmak…

Psikanalitik çerçeve de neyin psikanaliz olduğunu belirler. Yani bu kadar kritiktir. Sizi güvende hissettirir çünkü belirsizlik yoktur. Seans her zaman aynı gün ya da günlerde, aynı saatte yapılır. Ücreti bellidir, ne şekilde ödeme yapılacağı, ne zaman ücretin artacağı da, tatillerin nasıl olacağı ve bu zamanlarda ücret sisteminin nasıl olacağı da nettir, daha da önemlisi nedeni ne olursa olsun analize gitmediğiniz günün ücretini de paşa paşa ödersiniz. Evet aklınıza en ekstrem analize gidememe gerekçelerini de getirseniz bu çerçevenin dışına asla çıkılmaz, o para ödenir. Ben de ödedim.

Psikanalizdeki çerçeve bu kadar belirgin ve nettir ama kendisini oluşturan kurallar bütünü aslında biraz daha karmaşıktır. Zaman, mekân, maddi karşılık yanı sıra çalışmanın yapısı da bir çerçeve unsurudur. Her bir unsur çok önemli olmakla birlikte analist ile analizan arasındaki ilişki çok belirleyicidir çerçevede. Seans odasında, seans süresince kurulan ilişkinin dışına çıkılmaz. Çerçevenin işlevlerine çeşitli kuramcılar tarafından sembolik anlamlar atfedildiğini görürüz.

Bunlar içerisinde Anthony Bass’ın “When the frame doesn’t fit the Picture” başlıklı makalesinde belirttiği açıklamayı yoga asana pratiklerini sürdürdüğümüz seanslar için bağdaştırmaktan çekinmiyorum. Bass, psikanalitik çerçeve sayesinde günlük hayat ilişkilerimize benzemeyen, sınırları belli, güvenli ve özgür bir alandan söz eder.

Şimdi pandemi öncesi stüdyoda verdiğim yoga dersleri için Bass’ın psikanalitik çerçeve yorumunu ödünç alıyorum. Yoga uzmanlaşma programlarında hocalarımızın bize üzerine basa basa öğrettiği, bizim de eğitim alan yeni öğrencilere aktardığımız iki önemli bilgi vardır:

1. Öğrencinizi güvende hissettirin, güven verin, güvenli alan oluşturun.

2. Bunu yaparken şefkat ile yaklaşın. Ama bu öyle bir sınırda olmalı ki kişisel ilişkiye dönüşmemeli.

Bu iki bilgi, Bass’ın belirttiği gibi günlük ilişkilerimizden farklı, sınırlı, güvenli bir alan oluşturmamızı sağlar.

Bu alanda da katılımcı kendiyle, diğer uygulayıcılarla ya da sizle rekabet etme stresine girmeden pratiğini özgürce deneyimleyebilir. Bunu oluşturmak güçtür. Hatta bu tarifteki dozlar zaman zaman değişir, kıvam değişiklik gösterebilir ama belli bir üst-alt limit arasında gidip gelmek mümkündür. Çerçevenin diğer unsurları, ders saati, dersin türü, dersin süresi, derste yapılması/yapılmaması gerekenler (mesela eğitmenin ve katılımcının salondan çok gerekmedikçe çıkmaması, katılımcının bedeninin izin verdiğince pratiğini uygulamasına saygı göstermek, katılımcının beden hizalamasını yaparken kişisel alanına saygı…) dersin ücreti, tüm bunlar da bellidir, baştan uzlaşılır ve bunlara uyulur.

Gelin görün ki pandemi günlerinde çerçevenin kenarlarından biri, bazen ikisi deforme oldu, belki de kalktı. Bunun pek çok nedeni olabilir; zaman zaman kesintiye uğrayan internet bile çerçeveyi bozabilir. Dijital platform üzerinden ders veren ve derslere katılan bir yogasever olarak dijital çerçeveyi şu şekilde yorumluyorum:

Çerçeve seven bir yoga asana uygulayıcısı olarak; görüntümü açık tutmayı tercih ediyorum. Yukarıda da belirttiğim gibi bir stüdyo dersinde kendi görüntünüzü, mevcudiyetinizi şimdiki zaman ile ilişkilendirdiğiniz varlığınızı gözler önünden kaldırmanız mümkün mü? Hayır. Hatta orada görülmeye, fark edilmeye ihtiyacınız vardır. Bu sizi o asana pratiğinde, anda tutar. Hocanız size “Bacağını kaldır.” dediğinde “Yok ya ben bacağımı şimdi kaldırmayayım.” demezsiniz. Gelen komut ve eyleminiz bütünleşir, kulağınız da komutta olduğu için zihin de derlenir toparlanır. Asanadayken ters giden bir şeyler varsa da beni çerçeveleyen hocam gerekli uyarılarda bulunur, böylece hem bedenim hem zihnim yeniden ve yeniden şimdiki zamana gelir. Amacım dikizlenmek, kendimi ortaya koymak arzusu değil, pratiğimi gerçekleştirmek için araç kullanımıdır. Benim için çerçeveyi belirleyen temel unsur görüntümle derse katılmak. Benden talep edilen maddi karşılığı ödemek, zamanında derse katılım sağlamak ve hocanın belirlediği zamanda da çalışmayı sonlandırmak. Bu durumda “uzaktan yoga” beni derleyip topluyor, motive ediyor ve bana özgürleşme alanları/anları sunuyor.

Çerçeve seven bir yoga asana uygulatıcısı olarak; iki aya yakın bir süredir, haftada iki kez Hariom Yoga Merkezi’nin online platformundan yoga asana ve pranayama çalışmaları yaptırıyorum. Yeni platformumuz katılımcıları görmemizi sağlayacak. Eski sistemimizde katılımcıların sadece isimlerini görebiliyoruz, bir de yazdıkları yorumları. Sadece isim görmek bana şunu fark ettirdi; tanıdığım ve pratiğini bildiğim katılımcıları ders boyunca verdiğim asanaları yaparken zihnimde canlandırıyorum. Oldukça yoğun bir odaklanma gerektiriyor ama bir bağ kurmanız ve çerçevenizi çizmeniz için bir miktar işe yarıyor. Sonra ekranda sadece kendi görüntüm olmasına rağmen buna hiç bakmadığımı, sürekli olarak isim listesine bakarak konuştuğumu fark ettim. Başka bir görsel gerçeklik yarattım zihnimde. Katılımcıları görecek olduğumuz yeni sistemde çok özel bir neden olmadıkça kameraların açık olması eğitmenlerin dersin çerçevesini çizmesine, dolayısıyla sizlerin pratiklerine olumlu katkıları olacaktır.

Bir stüdyo dersinde gözlerimiz, zihnimiz açık, tüm mevcudiyetimizle orada bulunarak öğrencilerimizin yüz ifadelerini, bedenlerini, duruşlarını gözlemleriz; nefeslerini dinleriz, salondaki genel havayı duyumsarız, ne hissedildiğine ilişkin empati kurarız… Şimdi tüm bunları “uzaktan” tekrar kurmaya çalışıyoruz, uzaktan yogayı bütünleyici bir fonksiyona kavuşturmak çerçeve ile ve çerçeveye yüklenen anlam ile mümkün. Ücreti, saati, konusu/tekniği belli, kuralları yerinde, çerçevesi net olan yoga pratikleri bir araya getirme, bütünleme, derleme, toplama anlamını dijital de olsa yerine getirecektir.

 

Online yoga dersi katılımcılarına öneriler:

  • Kendi alanınızı oluşturun. Yoga matınız her zaman aynı yerde olursa daha iyi odaklanıp ev halinden yoga pratiğine daha hızlı geçiş yapabilirsiniz. Yoga stüdyosunun da yeri kolay kolay değişmez sonuçta. Salondan içeriye girdiğinizde dış dünya ile mesafeli, farklı bir mekan enerjisi ile karşılaşırsınız. Bunun gibi düşünebilirsiniz. Yoga yaptığınız alan ile ev hali arasında bir mesafe, bir fark…
  • Ev kıyafetlerinizle yoga yapmayın, mutlaka üzerinizi değiştirin. Sabah pratiği yapacaksanız kriya’larınızı uygulayın. Kişisel bakımlarınızı yapın, mümkün olabiliyorsa duşunuzu alın ve yoga matınıza yerleşin.
  • Yoga yapacağınız alanın havalandırmasını aksatmayın. Taze havayı önemseyin.
  • Bilgisayar ya da cep telefonunda bağlandığınız derste belirtecek herhangi bir notunuz yoksa kendinizi sessize alın, görüntünüzü açın. Görünmekten çekinmeyin, stüdyoya gittiğinizde görünür olmaktan çekiniyor muyuz? Görünür olmak sizi derste tutacaktır. Deneyin, önerimin etkisini bu şekilde daha iyi anlayabilirsiniz. Hocanız için de sizi görmek daha verimli bir ders vermesini sağlayacaktır.
  • Sizi bölebilecek her şeyden kendinizi yalıtın. Cep telefonuna gelen mesajlar, mailler, aramalar, yan odadan seslenen birileri vs. Bunlardan bir saat ya da bir buçuk saat kadar uzak kalmak dünyanın sonu olmadığı gibi yeni bir dünyanın kapılarını açacaktır. Evet bu kadar basit bir şey, bu kadar etkili sonuçlar sunuyor.
  • Yoga asana uygulamalarının en önemlisi shavasana. Ceset duruşu demektir. Pratiğin sonunda beden, nefes, zihin telaşsız ve sakindir. Beden tamamen kıpırtısızdır.  Bunun süresi dersin süresine bağlı olarak değişiklikler gösterebilir ancak en az 10 dakika olmalıdır. Hocanız dersi daha erken bitirse bile şavasanada bir süre kalmaya devam edin ki o da bunu önerecektir.
  • Kendinize ayırdığınız bedensel ve zihinsel yoga asana, pranayama, meditasyon uygulamalarında ekrana, hocanın kıyafetine, saçına, başına, kendinizin nasıl göründüğüne bakmak yerine (bakıyorsunuz demiyorum, insan zihni bir an bir şey dikkatini çeker, aklı kayar, normaldir) hocanızın sözlerine kulak kabartın ve dikkat kesilin. Yoga asana pratiğinde dinlemek, duymak, duyulanı uygulamak, verilen yönlendirmeleri yapmak, size özel uyarıları kişisel/egosal yorumlayıp alınmadan bedeninizde, nefesinizde, ruhunuzda uygulamak önemsenmesi gereken bir meditatif çalışmadır.

Bu önerileri hem bir öğrenci hem bir öğretmen olarak paylaşmak istedim.

Sevgiler

Hariom,

Nilüfer Eyiişleyen

5

Tümgüçlü halinizi ve geçiş nesnenizi nasıl bilirsiniz?

İz Sürücü (Stalker, Tarkovsky, 1979) “izlediğim en çarpıcı filmler” listesinde ön sıralardaki yerini aldı. Evet bu kült filmi yeni izledim. Sinema yüksek lisansı yaparken çok etkilendiğim bir ifadeyle karşılaşmıştım, sanıyorum söyleyen Yusuf Kaplan idi. Aşağı yukarı şöyle:

“Film izledikten sonra kısa süre için başka tür bir canlıya dönüşürüz. Bir süre sonra yine kaldığımız yerden devam ederiz.”

Bunu bazı kitapları okuduktan, bazı resimlerin karşısına geçip renkleri, desenleri izledikten sonra, bazı şiirlerin dizelerinde de yaşamıyor muyuz? Bir süreliğine başka bir şeye dönüşüyoruz. Kaldığımız yerden devam etme kısmına çok katılmıyorum. Kaldığımız yer ile izlediğimiz film, okuduğumuz kitap sonrası devam ettiğimiz yer arasında başımıza bir şeyler geliyor ve biz artık ne kadarını sezeriz bilemem ama eski biz olmuyoruz.

Bilinç düzeyinde değilse de bilinçdışındaki arzulara, korkulara, karanlıklara bence iyi bir sanat eseri nazik ve derin bir şekilde dokunuyor. Ve bir besteden, bir sahneden, bir resimden etkilenişimizi, söze dökemediğimiz bir şekilde etkileniyor oluşumuzu buna bağlayabiliriz.

Bir “Geçiş nesnesi” olarak sanat

Bu aralar pek merakla okuduğum Freudien analistlerden Donald Winnicott, Oyun ve Gerçeklik adlı kitabında bebeklik dönemimize ilişkin “Geçiş nesneleri”nden söz eder.

Ben de “Acaba geçiş nesneleri denen şeyler yetişkin bilinçlerde sanat eserleri olabilir mi?” diye düşünmeden edemedim. Yazıyı yazarken aklıma gelen bu fikir belki kaleme alınmıştır ama bunun araştırmasına girmek yerine bu zihinsel çalışmayı yazarak sürdürmek istiyorum.

Winnicott’un 1951 yılında ortaya koyduğu “geçiş nesneleri” kavramı kısa bir özetle şu:

Çocukken zaman ve mekân bağlamından kopuk deneyimler yaşarız. Zaman ve mekân algımız henüz yerleşmemiştir. Nesnelerle ilişkiler vardır. Aslında belki meme emmek bile zaman ve mekândan bağımsız bir deneyim olarak yorumlanabilir. Çünkü memeyi anne olarak değil ya da annenin memesi olarak değil, bize ait/kendimizin uzantısı bir nesne olarak algılıyoruz. Bu kopuk deneyimlerin kendiliğimizin çekirdeğini oluşturduğunu belirtir Winnicott. Bizi bütünlenmeye götüren de annemizin bize sunduğu ortam olur. Kucaklayıcı, güvenli. Çocuk için bütünleyici bir alan sunar anne.

Belki insanoğlunun yoga bilgisine ulaşma ihtiyacı da bundan doğdu kim bilir…

Şu önemli; kendiliğin oluşması sürecinde annenin çocuğun ihtiyaçlarına eşduyumlu yanıtlar vermesi gerekiyor ki çocuğun iç dünyası olgunlaşsın. Ve çocuk kendini geçici olarak dünyanın merkezinde sansın. Buna Winnicott “yanılsama anı” diyor ve bunun gerekli olduğunu söylüyor. “Tümgüçlülük” (Klein, 1935) olarak nitelenen bu hal, bizlerin gelecekte dış dünyaya karşı direncimizi belirliyor. Annemiz bu süreçte ihtiyaçlarımızla örtüşen yanıtlar verdikçe tümgüçlülüğümüz destekleniyor. Bir süre sonra ise çok yumuşakça, kademeli bir şekilde annenin çocuğun bazı ihtiyaçlarına yanıt vermemesi, bazı konularda yetersiz kalması, bazı kırılma anlarına neden oluyor. İşte bu geçiş aşaması. Kendi krallığımız ile dış dünya arasında kendimizle karşılaşma anı. Tümgüçlülük kalemiz yıkılmaya başlar, gerçeklik duygusu gelişmeye başlar, anneden ayrılmaya ve bireyselleşmeye doğru yolculuk başlar. “Geçiş nesnesi” bu aşamada ortaya çıkıyor. Bir oyuncak ayıcık, oyuncak bir bebek, bir battaniye vb. gerçek olmayan, muktedir olduğumuzu sandığımız içerideki dünyamız ile dışarıdaki gerçeklik arasında geçişi sağlamak üzere bir nesne… Kendi başımızın çaresine bakmaya başlamanın, bireyselleşmenin ilk adımı. Anneden de alamadığımızı bu nesne üzerine inşa ederek ikame etme çabamız.

Tümgüçlülük sürecinde bilinçdışında olan bitenler kendimize dair pek çok şeyin temelini oluşturuyor ve bana kalırsa ve anlamak istediğim şekliyle; yetişkinlik döneminde tümgüçlülüğümüzle ve dış dünya ile geçiş nesnelerimiz artık sanat oluyor. Müthiş bir geçiş nesnesi… İster bir eser tarafından zihinsel, fiziksel, ruhsal olarak uyarılalım, ister eseri yaratan biz olalım… O eserle karşılaşma anı bizi başka bir boyuta, geçmişimizle bağ kurmamıza, bilinçdışının derinliklerine taşıyor.

Belki de yazının başında belirttiğim, başka tür canlıya dönüşme meselesi de budur…

Kendi hesabıma bu durumu en son, yukarıda sözünü ettiğim Stalker ile yaşadım diyebilirim. Çocukken annem tarafından belki eşduyumsal olarak karşılanmamış ihtiyaçlarım nedeniyle oluşan boşluklara rağmen kendilik halim ile dış dünya arasındaki geçiş nesnelerim genellikle filmler oldu diyebilirim.

Stalker’ın konusunu ve inanç felsefesine göndermelerini, çok yönlü zihinsel açılımlarını, katman katman derinliğini anlatma derdinde değilim. Şu çarpıcı fikirden söz edip beni bir “geçiş nesnesi” olarak neden çarptığını kısaca yazacağım:

Bir romandan uyarlanan filmde, bir bölge (zone) vardır. Buraya ancak bir iz sürücü (stalker) eşliğinde girilebilir. Bölgede ulaşılması güç bir oda vardır. Bu odaya ulaşıp içine girenler en en derindeki arzularının gerçekleşmesi riski ile karşı karşıyadırlar. Risk kelimesini kasten kullanıyorum. En derindeki arzu psikanaliz bakış açısıyla, çok derinlerde ve yüzleşmek istemediğimiz bir şey olabilir, muhtemelen de öyledir. Kaldı ki filmde bu somut olarak ifade edilir. Bir “stalker”, arzularını gerçekleştirmek üzere odaya girmiştir ve arzuları gerçekleşir. Çok zengin olur ama kardeşini öldürür, dayanamayıp intihar eder. “İşte bu kadar ağır olabilir en derindeki arzular ile yüzleşmek” der film bir yerde. Bu duruma son vermek isteyen ise bir bilim insanıdır. Niyetini film boyunca gizler ve pek çok tuzağı, testi aşıp odaya ulaştığında odayı yok etmek üzere meslektaşlarıyla birlikte hazırladığı çok güçlü bir bombayı çantasından çıkarıp en derindeki arzularımızı gerçekleştiren kaynağı yok etmek ister. Gerekçesi de dışarıdaki insanları ve kendini korumaktır. Bilim insanı en derindeki arzuların karanlığından, belirsizliğinden, bunla yüzleşmekten, sonrasında olabileceklerden çok huzursuzdur ve çözümü dışsal bir müdahalede arar. Dışarıdan yok edicilik. Peki böylece insanlar arzulamaya devam etmeyecek mi? Fark etmedikleri, bastırdıkları, yüzleşmek istemedikleri arzularını sağaltmış olabilecekler midir bu bomba ile? Elbette hayır. Film bu soruların cevabını arıyor mu bilemiyorum ama benim aramamı sağladı…

Stalker, “En derindeki arzular gerçekleşmemeli” demiyor. Bunu tartışıyor ve aslında bize tartıştırıyor.

Düşüncelerimde derinleşme çalışmalarımda ben de bunu tartıştım kendi kendime. Ve dayanak noktalarım yine şu üçlü oldu: psikanaliz, yoga, Buddha öğretileri.

Bir nevi zihni esnetme çalışması:
-Psikanaliz kısmında yaptığım otoanalizleri kendime ayırarak-
Buddha ve Yoga öğretileriyle Stalker’ın ne alakası olabilir? 

Buddhacı mitolojide Mara şeytandır ve arzu tanrılarının kralıdır. Siddharta’nın Buddha olma hikayesinde bir ağaç altında oturup ermişliğe hazırlandığı süreçte Mara, üç güzel kızını yollayarak Siddharta’yı yolundan çelmeye çalışır. Bir nevi arzu testi diyebiliriz belki ve bu testten başarıyla geçer, daha sonra şeytanların saldırısına uğrar, bunlardan da geçer. Bu zorlukları kendisinin zihin oyunları olarak da yorumlayabiliriz. Buddha verdiği ilk vaazda acının kaynağının arzularımız olduğunu söyler. Bu acıyla baş etmek için bize yollar çizer. Arzunun yanına hırsı da koyar. İkisi birbirini tamamlar. Arzunun ve hırsın kaynağına iner Buddha ve bunların kaynağının duyularımız, duyumsadıklarımız ve düşüncelerimiz olduğunu söyler.

“Bir şey hakkında duyularımız, hislerimizle bilgi edindikten sonradır ki o şeyi kendimize maletmek, kendimizin kılmak isteriz.” (Walter Ruben, Eski Metinlere Göre Budizm). Mülkiyetçiliğe kadar gider bu. Günlük yaşamın döngüsündeki faniler olarak yoga bilgisinde de önerilen duyuların içe çekilmesini (pratyahara); asana, pranayama, meditasyon çalışmalarımızda uygulamaya çalışabiliriz. Öte yandan süregiden bir hal olarak pratyahara’yı içselleştirmemiz güç, yine de günlük pratiklerde buna yer açmak bize arzularımız ve hırslarımız üzerinde başka bir bağlantı kurmamızı, sonra da o bağlantıyı kesip atmamızı sağlamak için bir alan açabilir.

Mircea Eliade’nin Yoga, Ölümsüzlük ve Özgürlük adlı kitabında da yoganın bilinçdışına bakışını anlatan çarpıcı bir tarif vardır:

Psikolojik-zihinsel hal (Çitavrtti) devamlı akan bir nehre benzetilir ve bunun çekilip çevrilmesi, işlenmesi önerilir. Aslında kontrol edilmesi de diyebiliriz ki yoga kelimesinin etimolojisiyle de örtüşüyor. Ancak yönetilse bile bu nehrin girdaplar oluşturduğu, bitmek tükenmek bilmediği, bilinçdışında gömülü olan rezervlerden, başka psikolojik-zihinsel hallerin sökün edeceği söylenir. Binlerce yıl öncesinin öğretisi yoga, bilinçdışını vasana kavramıyla karşılıyor. Patanjali vasana’ya “özgül bilinçaltı duyumları” diyor. Yoga bilgisi bu girdaba kapılıp gitmemek için, yani Çitavrtti’leri yok etmek için “bilinçdışı-bilinç” devresinin mutlaka kesilmesi gerektiğini söyler. Yoganın teknikleri bunu başarmak üzere bir disiplinler toplamıdır denebilir. Eliade’nin ifadesiyle “Bu tekniklerin en kaba hatlarıyla amacı psikolojik-zihinsel akışı yok etmek, bunun “durdurulmasını” sağlamaktır.”

Stalker filminde en derindeki arzularımızı yerine getiren bir dış güce karşılık ve varsayılan o gücü yok etmeye karşılık ben; içimdeki arzularımı, hırslarımı, olası mülkiyetçilik zaaflarımı yoga bilgisiyle, Buddha’nın öğretileriyle işte tam da söylendiği gibi önce kontrol etmek, sonra bilinçdışı-bilinç devresini kesmek üzere çalışmaya çalışıyorum. Ama tüm bunlardan önce bilinçdışımın varlığını, burada olan biteni sezmem, kendime, hafızama yaklaşmam, “tümgüçlülüğümün” tortularından yararlanmam için mutlaka psikanaliz ve “geçiş nesneleri” olarak sanat eserleri diyorum.

Ve bu olağanüstü zamanlarda yazı yazarak, video çekerek, podcast kaydederek, resim çizerek, fotoğraf çekerek vs. kendimize yaklaşıyoruz, insanlarla bağ kuruyoruz. Bunları teşhir ettiğimizi değil, üretilenleri paylaştığımızı ve bunun insanı bütünleyici bir anlam taşıdığını düşünüyorum. Aynı şekilde sanat eserleriyle kurduğumuz ilişkilerin de bu yoldan geçip aynı yere ulaştığını düşünüyorum. Tümgüçlülüğümüz ile dış dünya arasında insanların köprü kurma çabalarını, “geçiş nesnelerini” küçümsememek gerek. Önce hepimiz bir o tümgüçlülük dönemindeki eksikleri çözelim. Önce kendimizle meselemize bir bakalım.

Son olarak, ben de başlığa yanıt vereyim… Bence siz de verin…

Maalesef geçiş nesnemi hatırlamıyorum, belki de ve büyük ihtimalle yoktu ne yazık ki… Hatırlayacağım yaşlarda da geçmişten gelip karşıma çıkmadı böyle belirgin ve çok bağlı olduğum bir şey. Meseleler biraz dağınıktı, yani zaman ve mekan algımdaki bütünlenme pek oluşamamıştı. Belki siz hatırlarsınız ya da belki eski oyuncaklarınız arasında hiç yanınızdan ayırmadığınız, artık paramparça olsa bile sakladığınız pofuduk ayıcığın geçiş nesneniz olduğunu fark ettiniz şimdi… Ya da bebeklik battaniyeniz vs.

Sanıyorum tümgüçlülük dönemim de biraz sıkıntılı geçti ki psikanalizle paçayı kurtardım. Rezervlerimin boş olduğunu söylemişti psikanalistim yıllar önce. Rezervleri doldurmak için çok çalıştım. İnsanın analiz süreci öyle kolay bir şey değil ama eşiz bir deneyim, eşsiz bir çalışma. Gerçekten yürekli olmak gerek. Hem cesaret hem gönüllü olma manasında… Ve sonra meditasyonlar ile sürdürülebilir hale getirdim dengeli olmayı. Arada elbette sistem hata veriyor ama hangimizinki vermiyor ki…

Önemli olan zihin dağıldığında, sayılar karıştığında 1’e geri dönmek, belki her seferinde 1’e geri dönmek.

Nilüfer Eyiişleyen

 

yogabiz blog

Erdem, zorbalık ve dijital zorbalık üzerine

Bu iki kavramın (erdem/zorbalık), zıtlıkları itibariyle, birbirini çok iyi tamamladıklarını düşündüm. Zorbalık kavramını Lacancı ve Freudien okumalarım, deneyimlerim, gözlemlerim ışığında, erdemi de Batı, biraz Doğu felsefesi ışığında ele alıyorum.

İlk gözlemimi şu cümleyle ifade edebilirim: Bugünlerde zorba olmak “elimizin altında”. Fark etmiyoruz bile. Gerçi kimse de kendi kendine “Amma da zorbayım” demiyordur herhalde. Dese belki bir özeleştiri çıkar da bir çözüm olur.

Oysa ki kendimizi hiç dinlemeden, ekranların arkasından ‘yapıştırıveriyoruz afili cümlelerimizi’ bizi ‘sinir’ edenlere, söz geçirmek istediklerimize, kendi tutumumuzu dayatmak istediklerimize, kendi dünya görüşümüzün içine tıkıştırmak istediklerimize.

‘Paylaşmak’, mesaj yollamak, yorum yazmak, ‘post etmek’ denemez herhalde buna? Sinir olmak, tasvip etmemek yetiveriyor ki bu duyguları boşaltıverme, kusuverme hali de çok kolaylaştı ne yazık ki.

Hemen başta kendimiz olmak üzere kurup kurup zehri önce içeriye zerk ediyoruz. Sonra bir “yetişkin” olarak bu duyguları düşünüp anlamadan koştura koştura makinelere sarılıyoruz.

“Çünkü acelemiz var, sesimiz hemen duyulsun istiyoruz çünkü infantiliz; anında onaylanmalıyız. Anında dikkati çekmeli, anında kırıp dökmeli, anında dijital sayfalara, didaktik, üstten, dışlayıcı, yargılayıcı, çok tumturaklı olduğunu zannettiğimiz, entelektten yoksun az düşünülmüş satırları takır takır dizmeliyiz.

Ki olduğunu varsaydığımız ihtiyacımız anında karşılansın. Haberler kötü: Karşılanmıyor. O nedenle döne döne bakıyoruz yazdıklarımıza, o nedenle döne döne bakıyoruz beğenilere, aman biri yorum yazmışsa hemen yanıt yazmaya… Tatmin olamayız böyle. Adres de mektup da yanlış.

Arzumuz ile ihtiyacımız arasına boşluk yerleştirmeye tahammülümüz yok. İhtiyaçlarımızı ıskalamamızın nedeni bundan. Bizi sinirlendiren, heyecanlandıran, korkutan şeylere takılıp kalıyoruz, bunları hedef haline getirip yok edici bir şekilde saldırganlaşıyoruz. Sığlaşıyoruz ve nedenlere odaklanmıyoruz.

Yok etmek istediğimiz aslında bize sesini duyuramayan ihtiyacımız, daha doğru bir ifade ile ihtiyaç karşılanacak-talep ortadan kalkacak. Ama elbette karşımızdakinin zihnini, gönlünü talan ederek değil, bilgelikle, erdemle. Ancak ihtiyacı doyuramama çaresizliğimiz eğer içeride çözmediğimiz bazı şeyler varsa maalesef zorbalığa kadar sürüklüyor bizi.

İlla ki dijital olmasına gerek yok. Telefon konuşmaları, yüz yüze konuşmalar, imalar, karşındakini hiç dinlememeler… Kendimizden koptukça nasıl bağ kurabiliriz ki karşımızdakiyle?

Saldırganca, zorbaca, yargılayıcı ama kaçak göçek vur kaçlar, varsaydığımız muhatabımızla doğru düzgün, yetişkince iletişim kur-a-mamak o ihtiyacımızın doyurulması için umutsuz bir “çaba”. Gelin görün ki yol bu değil. Bu, zorbalığın ötesine geçmez, kimse de bizi ciddiye almaz, karşılanmamış ihtiyacımızla ortalıkta gezer, yeni hedefler belirler, yeni konular üzerinden, yeni insanlar üzerinden açlığımızı gidermeye çabalarız. Sonuç; korktuklarımız başımıza gelir.

Korkularımızın, yalnızlık hissimizin, bağ kurmada yaşadığımız sorunların sinyalleri vardır ifade biçimimizde.

Kimimizin sosyal olaylar karşısında duyarlı ifadelerinin satır aralarında, kimimizin vur kaçlarında, kimimizin düşmanca kırıp dökmeci ifadelerinde hayat bulur bu karanlık duygular.

Havalandırılmamış, bastırılmış, yüzleşmekten kaçılmış, sahip çıkılmamış, karanlıktan aydınlığa dönüştürülmemiş duygular. Bunun için çabalayanları da hor görürüz bazen. İyice içinden çıkılmaz. Zannederiz ki bunlar bizim, aman da ne şahane rasyonalize ettiğimiz düşüncelerimiz.

Karanlık duygularımızın güdümüyle etrafımızdakilere ders verdiğimizi düşünerek, üzerinde ince ince düşünüp kendi kendimize, kendimizi tartışmadığımız “şeyleri” dijital zorbalıkla dayatmaktan vazgeçebiliriz. Vazgeçmeliyiz.

 

Erdem varsa dostluk vardır, dostluk varsa sırtın yere gelmez, dostun yoksa…  

…“Kendini bil!” (Thales).

Dostluk bir erdemdir. Sevgi de. Ama önce erdeme biraz daha yakından bakalım.

 

Yunanca Arete kelimesinin Türkçedeki karşılığı erdem. Yunan mitolojisinde Arete ayrıca bir tanrıça, erdem kavramının kişileştirilmiş halidir. Bu kavramın dişi bir forma atfedilmesini Antik Yunan’da erdemin özünde yıkıcılığın değil yapıcılığın, üretimin, çalışmanın olduğunun düşünülmesiyle bağdaştırıyorum.

Homeros’un şiirlerine kadar uzanır arete kavramı. Gündeme de çok uyan bir tarifi vardır: “Savaşta cesaret gösterme ve insanı hastalıktan ve açlıktan koruyan bedensel sağlık ve güçtür.”

Bugünün salgın döneminde akıllıca, sağduyulu, bilime kulak vererek evde kalıp kendimizi ve toplumu korumak sanılanın aksine panik halde korkakça bir tutum değil, cesaretle alınan bir karardır. Durumu inkâr edip korku ile yüzleşmek yerine hiçbir şey olmamış gibi davranma çabası ise korkma halini açıkça işaret eder.

Bu cesareti gösterenleri kâh susarak, kâh zorbalıkla kâh yargılayıp yalnızlaştırarak sansürleme, susturma çabasının kökü;  kendi içimizde çözümsüz görünen karanlıklar ülkesinden beslenir. Yapılacak şey iç görüye açık olmak, kendimize yaklaşmak, sosyal medya postlarının yanı sıra bol bol okumak, bol bol kendimizi dinlemek, mümkün olabiliyorsa bir uzman eşliğinde kendimizi sağaltmak.

Zira elimizdeki makine erdemli olmakla “kendiliğimiz” arasında büyük bir engel haline dönüşüyor.

Devam edelim areteden…

Antik Yunan felsefesinde “güç ya da erdem” olarak kullanılan bu kavramın özünü Prof. Dr. Çiğdem Dürüşken’in notlarından alıntılayarak aktarayım:

“Zihni uykusundan uyandıran, insanı istediği ya da arzuladığı şeye ulaştıran ve insana kendisi için en değerli şeylerini kurban ettiren tutkunun kendisidir.”

Bence müthiş bir tarif. Teori ve pratik olarak uğraştığımız Yoga&Meditasyon uygulamalarında da zihni uykuda kabul ederiz ve uyandırmak üzere uğraş veririz, iğneyle kuyu kazarcasına. Diğer yandan yukarıdaki tanımda çok güzel bir sınır çizme vardır. Evet istediklerin için çabala, arzularına ulaş ama kendin için en değerli şeyleri kurban etmeyi göze al, bu erdemi gösterebilme cesaretin olsun. Olmalı.

Hoyratça “Bunu istiyorum, hemen şimdi istiyorum, hemen şimdi seni üzmek istiyorum, hemen şimdi içimdeki korkudan kurtulmalıyım ve bunu sana saldırarak bir nebze de olsa azaltmalıyım, hemen şimdi tiksinme duygusunu başka bir yere yöneltmeliyim onunla kalmaya tahammül edemem… istediğime acilen ulaşmalıyım, ihtiyacımı acilen karşılamalıyım…” Arzulara ulaşmayı aman böyle anlamayalım da…

Sokrates, mutlu olabilmenin koşulunu erdemli olmaya bağlar.

Sözünü ettiği mutluluk bugünün dünyasında peşinde olduklarımız değildir elbette. Bilgece bir mutluluktan, süregiden bir halden söz eder. Erdemi de insanın kendine özgü ve uygun olanı gerçekleştirmesi olarak tarif eder. Sofistlere göre erdem insanın doğasında vardır. Yani bugün biri erdemsiz davranıyorsa bu değiştirilebilir bir şeydir. Yeter ki “kendimizi bilmek” adına sakin olup düşünelim, kendimizi anlayalım.

Platon insan ruhunu üç bölüme ayırır. Etkileyicidir bu bölümlendirme. Çakralarla ilgilenenlerin ilgisini çekeceğini düşünüyorum:

  • Alt seviyedeki iştahlardır. Yeri alt karın bölgesidir. Akılsızlık ve dünya arzularını sembolize eder. Gölgeli duygular da diyebiliriz buna. Erdemi ölçülülüktür. Ilımlılık diye de geçer.
  • Diyafram ve kalp bölgesindedir. Ruhun cesaretidir. Gölgeli duygusu öfke ve erdemi de yürekliliktir. Cesaret de diyebiliriz.
  • Baş bölgesinde ise ölümsüz ruh vardır. Burada anladığım kadarıyla artık gölgeli duygu yok zira burası aklın yeri ve ilkesi akıl yürütme, erdemi de bilgelik diye geçiyor.

Ölçülülük, cesaret, bilgelik bu trinity’nin (üçlemin) bireyde ahenk içinde oluşu da başka bir erdeme karşılık geliyor. O da adalet!

Arete’nin adalet anlamı da vardır (Hançerlioğlu.O, Dünya İnançları Sözlüğü). Adalet demişken; İsa’nın insanlara öğütlediği en büyük erdem yoksulluktur. İnsanların varlıkta birleşmesini imkânsız görmüştür ve insanların yoksullukta eşitleneceğini, adaletin bu şekilde geleceğini düşünür. Oldukça sosyalist bir bakış açısı. Virüs günlerinde belki elinde güç bulunduranların bu fikre teslimiyetçi yaklaşabilmesi ne çok zorbalığı önlerdi…

Aristoteles erdemi ikiye ayırıyor:

Ahlaki erdemler (Arete ethike): Adalet, cesaret, ölçülülük, cömertlik, dostluk kavramlarını kapsıyor. Bunlara bir de ortak bir özellik atfediliyor; iki aşırı uç arasındaki ortayı bulan erdemler.

Ne kadar da Budist bir yaklaşım değil mi?

Bilgelik erdemler (Arete dianoetike): Bu da entelektüel faaliyetlere bağlı olan, şeylerin neden olduklarını anlama çabası. Anlamak ve bulgulamak üzerine yani. Yani ah bir anlasak içimizdeki şeylerin neden olduğunu işte o zorbalık da yok olacak.

Aristoteles insanı toplumsal varlık (zoon politikon) olarak niteler ve topluma karşı davranışlarından sorumlu tutar bireyi. Mutluluğu merkeze koyar ve bunun koşulu olarak da bilgeliği çıkarır karşımıza. Bilgeliğin de düşünme ve tutumla gerçekleştiğini söyler. Daha ne desin?

Felsefe Doğu ya da Batı, psikanaliz ve/veya meditasyon bize kendimize giden yolların kapılarını açıyor. Her disiplin bize hemen hemen benzer şeyler söylüyor. Bunun ne muazzam bir kaynak olduğunu kabul edip içimizdeki karanlıktan çıkabiliriz. Bilme hırsıyla, bildiğimizi gösterme hırsıyla değil, tevazuuyla içselleştirerek…

Biraz da “haz”…

“Hazcı” Epikuros ise bizi neyin mutlu ettiğini çok iyi analiz etmemiz gerektiğinden, mutluluğu sağlayan araçların eksiksiz ve doğru bir şekilde değerlendirilmesi gerektiğinden söz eder. Epikurosun hazzı bu arada mütevazi bir şeydir. Bir parça ekmek, biraz şarap. Zaten aşağıdaki şartlar da bu yaklaşımla bütün… Menoikeos’a Mektup adlı metninde Epikuros şu üç ilkeyi öğütler:

  1. Aç kalmamak
  2. Susuz kalmamak
  3. Üşümemek

Biriktirmekten, stoklamaktan, çok tüketmekten bahsetmiyor. Erdemleri hoş yaşamayı sağlamak için bir araç olarak görüyor ve mutluluğu temel ihtiyaçların karşılanmasında buluyor. Tüm bunlara tabii çok kritik bir şey ekliyor Epikuros, diyor ki aç-susuz olmamak, üşümemek ve ileride de bu şekilde olacağını ummak… “İşte o zaman insan mutlulukta Zeus ile yarışır.”

Epiküros bizi buradan sükûn kavramına götürür ve der ki insanın amacı salt sükûn halinde yaşama olmalı. Bu arada sükûn kavramının Yunanca karşılığı olan Atarksia, bugün ilaç firmaları tarafından üretilen bir antidepresanın da ismi. İronik.

Sükûn, Taoizm’de de çıkar karşımıza hatta Antik Yunan’daki mutluluk felsefesine denk düşer; bilgeliğin temel amacı sükûn ve huzurdur bu kadim bilgide.

Yoganın sekiz kolundan Yama’ların içerdiği beş temel sakınca için Epiküros’un üç maddelik tavsiyesi bana çok uygun geliyor. Yama’ları hatırlayalım: 1. Şiddet gösterme. 2. Doğru söyle/dürüst ol. 3. Çalma. 4. Duygu ve arzularında aşırıya kaçma. 5. Biriktirme/sadece ihtiyacın olanı al.

Yeterince yemek ye, su iç, beden ısını koru. Evet benim için de bu kadarıyla kalmak güç ama belki de bu tecrit günlerinde çok iyi bir öneri değil mi? Geçim sıkıntısı olan pek çoğumuzun kaygısı bende de var, şu anda sadece kavramsal olarak açık bir zihinle yaklaşıp, uygulayabildiğimiz kadarını uygulamanın çok yararlı olacağını düşünüyorum.

Bir erdem olarak sevgi ve dostluk

Pek çok filozofun erdemleri anlatırken dostluğu da dahil etmesi beni hep çok etkilemiştir.

Romalı filozof Cicero, sevgiyi bir erdem olarak niteler ve sevgi erdeminin dostlukları hem kurduğunu hem koruduğunu söyler. Sevgi yoksa o dostluk yok olmaya mahkumdur, zaten o ilişki dostluk da değildir. Zorbaca ve hoyratça harcanabilen bir ilişkiye dostluk demek Cicero’ya haksızlık olurdu herhalde. Filozoftan şu etkileyici alıntıyla bu yazıyı bitireyim:

“Kimilerinin; önceden erdemli insanlarken, kumanda ve yetki

elde ederek mutluluğa eriştikten sonra, değiştikleri, eski dostlarını hor görüp

yenilerine bağlandıkları görülebilir. Yetkileri ya da paralarıyla alınabilecek her

şeyi elde edip de, dostluğu, evrenin bu en değerli ve en güzel süsünü̈ elde etmemelerinden

daha budalaca ne olabilir? Alınabilecek olan şeyler, kim güçlüyse

onun malıdırlar. Dostluksa, sadece dostun malıdır.

Dosttan şerefli şeyler istemek, dost uğruna şerefli şeyler yapmak, dostluğun

en kutsal yasasıdır.

 

Erdeme öylesine değer verin ki, -onsuz dostluk olamaz- erdemden başka hiçbir

şeyin dostluğa üstün tutulabileceğine inanmayın.”

***
Erdemli olmak üzerine çalışmayı seçtim.

Nilüfer Eyiişleyen

 

*Bkz. bir önceki yazım Arzunun O Belirsiz Nesnesi (Lacan referanslı bir “arzu” makalesi).

Görsel: Perseus with the Head of Medusa, Sanatçı: Antonio Canova, sergilendiği yer: The Metropolitan Museum of Art, New York.

yogabiz blog

Arzunun O belirsiz nesnesi*

“İhtiyaç ve talep arasında boşluk yaratabilmek” üzerine bir deneme

Hayatınızda hiç delice arzu ettiğiniz bir şeye ulaştınız mı? Peki sonra ne oldu? O şey ile ne yapacağınızı bilebildiniz mi ya da “sıradaki” mi dediniz? Bu esnada ihtiyacınız ile talebiniz (İhtiyacın dile getirilmesi) arasındaki boşlukta (Lacan) hiç durup düşünmeyi denediniz mi, yoksa arzunuzun o boşluğa kurulmasının şehvetine mi kapıldınız?

İşin içinde arzu varsa dürtü var, dürtü varsa bilincin dışına özenle yerleştirdiğimiz, hatırlamadığımız hikayelerimiz… Jacques Lacan’a göre arzuya neden olan nesne ile onu tatmin edecek olan nesne daima farklı. Yani en basit haliyle şu: Kaçınılmaz olarak anneyi arzulayan çocuğun, annesinin yasaklı olduğunu öğrenmesiyle anneye benzeyen komşu teyzeye hayran/âşık olması. Nesne değişti. Günlük hayattan örnekle; işinizde çok istediğiniz bir terfi var. Bu, ulaşılabilir bir şey. Son derece somut, çözümü olan, tekrar edelim; bir istek. Bu hikâyede arzu nesneniz terfi değil, o sizin isteğiniz (Bkz. Yazının sonundaki not). Arzu nesneniz belki de çalıştığınız yerde hayran olduğunuz bir yöneticidir ve onun gibi olma arzunuz ya da rekabet halinde olduğunuz birine kendinizi ispat etmekten alacağınız hazzın kaynağı… Ve bunların da işte çocukluğa giden uzantıları vardır. Yani yok etme, sahip olma vb. arzularımızın nesnesi asıl itibariyle geçmişlerimizde. Biz bir nevi geçmişimizin yanılsamasını yaşarız şimdide. Belki de maya perdesi budur. Kişisel hikayemiz böyle örülüp gider ama bunu kesintiye uğratmak bizim elimizdedir diye düşünmek istiyorum. Bizim kendi üzerimizde çalışmamıza bağlıdır her şey.

İhtiyaç ile ihtiyacın ifadesi olan talep arasındaki boşluk Lacancılara göre doldurulamaz bir şey. Yani o boşluğa yerleştiği söylenen arzu, hiçbir zaman tatmin olmaz deniyor. Deleuze ise Anlamın Mantığı adlı kitabında “Sonsuz cezalardan korkmak, sınırsız arzuların gayet doğal bir sonucudur.” diyor. “Arzu varsa acı var” mı demek istiyorlar yoksa?

Batılı düşünürler yine adeta Doğu düşünüşünü takip eden çıkarsamalar seriyor önümüze: Budha’nın dediği gibi; hiçbir zaman tatmin edilemeyecek arzular, acıdan başka bir şey getirmez. O halde aslında arzuların salındığı o boşluğa bana kalırsa kendini bırakabilmek, işte bu büyük bir cesaret ve keskin dikkat sonrası kayıtsızlık gerektirir, belki de Samadhi bir nevi budur. Arzuları söndürmek, Nirvana bu değil midir?

Özetle konu döner dolaşır, “kendilik işçiliğine” (Bora Ercan’ın Foucault’tan esinlenerek ifadesiyle) gelir.

Kendimize katman katman ulaşmak ve ihtiyaçlarımızı, yakıcı/yıkıcı dürtüsel taleplerimizi fark etmek, biz onları bıraktıkça yok olup gitmelerini izlemek/izleyebilmek. Hiç kolay bir şey değil ama imkânsız da değil. Boşluk… Hem bizle dolu hem gerçek anlamda boş.

Sürrealizmden Budizm’e arzu

Arzu; gizli, bastırılan, doyurulmak istenen, karşı konulamayan, şeytani bulunan bir kavram. Semavi dinler “arzunuzu bastırın” derken, Budizm arzunuzu yok edin der, hazcı Epiküros bir parça peynir ve biraz şarapla mutlu olacağını söyleyerek arzusunu belli eder ve tevazuuyla arzuyu birbirine yaklaştırır, psikanaliz rüya içinde ifade bulan bilinçdışına itilmiş gizli arzuların davranışlarımızı belirlediğini ve bunların serbest çağrışım konuşma terapisi/analizi ile çözülebileceği kuramını ortaya koyar. Dünya savaşları dönemlerinde bu kuramdan şairler, ressamlar, yönetmenler etkilenir ve bu etki bir akıma dönüşür: Gerçeküstücülük (Sürrealizm).

Sürrealizm Manifestosu’nu (1924) yazan Andre Breton, temsil ettiği akım için “bilinç ile bilinç dışını birleştiren bir yol.” tarifini kullanır. Bilinçdışına itilen arzular, bu akımda “gerçeklik” kavramını deforme eder daha doğrusu gerçeğin bir çeşit ifadesi/izdüşümü sanat eserlerinde kendini gösterir. Yani beliren ihtiyacın başka bir deyişle bastırılmış arzunun doğrudan ifadesi olamayacağı için talep, serbest çağrışım ile belirir. Böylece sürrealizm akımı içinde ortaya çıkan sanat eserlerine Lacanian bir tabirle boşluk demek mümkün olabilir sanıyorum. İhtiyaç ile ifade ediş arasında (talep) boşluk… Ve burada salınan arzu…

Tüm bu yaklaşımların ortak noktası, arzunun karanlıklarda yaşayan, belirsizliklerden beslenen bir “canavar” olduğu fikri olabilir. “Mara” Budhacı mitolojide şeytan anlamına geliyor. Ayrıca ölümü simgeliyor ve arzu tanrılarıyla canavarların kralı olarak kabul ediliyor. Budha efsanelerindeki görevi baştan çıkarıcılık. (Dünya İnançları Sözlüğü, Hançerlioğlu, O.)

Budha’nın amacı, acı ve ıstıraba son vermekti denebilir. Verdiği ilk vaazda acıyı doğuran nedenleri hırs ve arzu olarak gösterir; bunları yenerek acıya son verilebileceğini söyler ve bunun için sekiz basamaklı bir yol serer önümüze. Meraklıları Walter Ruben’in Eski Metinlere Göre Budizm adlı kitabına başvurabilir.

Tarihin bir döneminde (7.yy) Budizm’i kabul eden Uygurlar’a ait “Öyle Yerlerde” adlı şiirin son dizelerinde; duyuların içe çekilip duyumsamalardan ve duygulardan sıyrılarak arzunun zincirlerinden kurtuluşun mümkün olduğu ve vaat edilen huzura bu şekilde ulaşılacağı yazar:

(…)

Gögerip duran güzel dağlarda,

gönlün hoşlandığı tenha yerlerde

Kesif, sık söğütlükler içinde,

kaynayıp köpüren göller arasında

başta göz olmak üzere, bütün hasselerden

sıyrılıp

her şeyin göründüğü, bilindiği gibi olduğu

yerde

hiçbir arzu beslemeden, huzur tatmak

işte öyle yerlerde!

(R. Rameti Arat – Eski Türk Şiiri – T.D.K. Yayınları)

 

Krishna Murti ise “Korkunun nedenlerinden biri arzudur” der ve ekler: “Arzunun olduğu yerde mutlaka çatışma, rekabet, mücadele vardır.”

 

* Yazının başlığı ve görseli Cet Obscur Objet du Désir adlı filmden (Yönetmen Luis Bunuel, Yapım yılı: 1977)

Arzu ve İstek üzerine not:

Arzu ve istek iki farklı kavram. Gerçi Freud sözünü ettiğim arzu’yu Almancada wunsch kelimesiyle adlandırıyor ve bu İngilizceye wish olarak çevriliyor ancak Lacan’ın devreye girmesiyle kelime gerçek anlamını buluyor: Désir. Lacan’a göre istek’in tatmini mümkün. Arzu ise nesnenin belirsizliği ile hem kesintisiz bir şekilde vardır hem de tatmin edilemez ve zorlayıcıdır.

Nilüfer Eyiişleyen

10

Bilinçdışı, Unbewußt ya da Chitta. Peki ya bilinçaltı?

Hız, haz, yas, mutluluk, şefkat, arzu, bağlanma, özgürlük, acı, farkındalık, şimdide ve burada olmak, yapmak yerine olmak, acı, zihin, koşullanma, beklenti, yargı…

Batılı düşünüş biçimi bu kavramlardan söz ederken Epikuros’dan giriyor, Freud’dan çıkarken illa ki Nietzsche’ye, Schopenhauer’a, Spinoza’ya uğruyor.

Büyük düşünürlerin insanı sarıveren düşüncelerinden söz edilirken örneğin Bruno’nun, Schopenhauer’un, Spinoza’nın Hint düşünüşünden ne kadar etkilendiğine neredeyse hiç değinilmiyor. Dinleyici olarak katıldığım seminerlerden, sempozyumlardan, dinlediğim radyo programlarından, okuduklarımdan yola çıkarak bunu yazıyorum. Elbette ıskaladıklarım vardır ancak dikkat çekecek kadar bir “es geçme” olduğu kanısındayım.

Cemil Meriç, Bir Dünyanın Eşiğinde isimli kitabında net ifade eder: “Hint olmasa Schopenhauer olmazdı. Zaten o büyülü pınardan içmeyen tek Alman filozofu yok. Ya şairler? Heine, Novalis, Hölderlin, Rückert…” Yine Meriç, aynı kitapta Hint kültürünü kastederek: “Hiçbir felsefi düşünce zaman ve mekânda bu kadar yayılamamış” der.

Elli ciltlik Doğu’nun Kutsal Kitapları adlı külliyatı insanlığa armağan eden Filolog Max Müller ise “Hintle Yunan felsefeleri arasındaki benzerlik, insanı hayretten donduracak kadar büyük” demiştir.

Bora Ercan, Buda’dan Hatha Yoga’ya Yoga adlı kitabında “Hint felsefesi Batı felsefesinden geri, hurafelere dayanan, yeniliklere kapalı, tutucu bir felsefe değil, tam tersine çok güçlü bir dili, soyutlama yeteneği, kavramsal zenginliği, derinliği olan bir felsefedir.” der ve aynı kitapta Yunan kültürü ile Hint kültürünün ilk karşılaşmalarını, buradan doğan düşünsel etkileri, çok iyi aktarır.

Mircea Eliade Yoga, Ölümsüzlük Özgürlük isimli kitabında (s.74, Kabalcı) Batı kaynaklı bildiğimiz bilinç/dışı/altı kuramı ile ilgili kesin ifadeler kullanır: “Yoga psikanalizden çok önce, bilinçaltının oynadığı rolün önemini göstermiştir. Nitekim bilinçdışı alanın kendine özgü dinamizmini, yoginin aşması gereken en önemli engel olarak görür.”

Bu etkileşimler karşılıklı da gerçekleşir ancak; gün sonunda konu referans kullanmaya geldiğinde Batı’nın baskın geldiğini görürüz. Yoga felsefesi veya Budizm temelli kaynaklara, katıldığımız/yürüttüğümüz yoga/meditasyon temalı eğitimlerin içeriklerine baktığımızda Batılı düşünce sistemini adeta bir onay mekanizması gibi kullanabiliyor, sağlamalarımızı Batılı düşünürlerden alıntılarla da yapıyoruz. Bunun eleştirilecek bir tarafı olduğunu düşünmüyorum. Sadece bir noktaya dikkat çekmek ve küçük bir katkıda bulunmak istiyorum. Kavramları “ödünç” alırken bazen işaret ettikleri anlamlar üzerine karmaşa yaşayabiliyoruz.

“Bilinç, zihin, bilinçdışı, düşlemek, inkâr, benlik, algı gibi kavramlar, zaman çizgisinde Doğu’dan* Batı’ya doğru yola çıkmıştır.” dersem çok da ileri gitmiş olmam. Sanskrit ya da Pali dilinde ifade bulan bu kavramların ve daha pek çoğunun kadim metinlerde özel yeri vardır. Evrensel bilgi, birikerek coğrafi gezintisine devam edebildiği ve insanlığa dokunabildiği, insanlığı kapsayabildiği için evrenseldir.

İçinde yaşadığımız/büyüdüğümüz kültür ve maruz kaldığımız eğitim “sistemi” mutlaka düşünce ve ifade biçimlerimizi şekillendiriyor. Doğu felsefesini alışageldiğimiz kavramlarla anlamaya çalışıyoruz haliyle çünkü; çeviri kaynaklar okuyoruz bir yandan da.

Bilinçdışı mı Bilinçaltı mı?
Felsefeden beslenmediğini söylese de biliyoruz ki felsefenin yanı sıra edebiyatı, arkeolojiyi, resim sanatını kuramlarının merkezine alan Psikanalizin babası, bilinçdışı kuramını da ortaya atan kişidir. Freud, psikanalizi hem bir kuram hem de bir tedavi ve araştırma yöntemi olarak tanımlar. Sinema alanında yüksek lisans yaparken kişisel merakım nedeniyle de pek çok çalışmamın ve tezimin temel kaynağı psikanaliz kuramı olmuştu. Filmleri okuma araçlarımın başında bu kuram geliyordu. Psikanaliz edebiyata, resme, felsefeye, bilime, hayata bakma biçimi haline de gelebiliyor özetle.

Bilinçdışı, Freud’a ait bir kuram. Psikanaliz, pozitif bir bilim değil. Bunu da titizlikle bilmek ve kabul etmek gerekiyor. İstanbul Psikanaliz Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Derneği psikanalizi şöyle tarif ediyor: “Psikanalizin öngördüğü ruhsallık modeline göre, insan zihni bilinçli, yarı-bilinçli ve bilinçdışı katmanlardan oluşur. Ruhsal sorunların önemli bir kısmı bilinçdışında bulunan çatışmalardan kaynaklanır. Bu çatışmaların bilinçdışında tutuluyor olması, onların savunmalarla bilinçten dışarıya atılmasıdır.”

Bilinçdışı. Freud’un ana dili olan Almanca ile “Unbewußt”.
Freud’un 150. doğum günü vesilesiyle yapılan bir konuşmalar dizisinde Bülent Somay, Freudien açıdan bilinçdışı ve bilinçaltı arasındaki farkı şu şekilde açıklar:

“Freud İngilizceye çevrilirken bazı çevirmenler Subconscious (alt bilinç) demiş. Bugün kabul edilen çeviri Unconscious.

Freud’da bilinçaltı, ‘Henüz bilince çıkmamış, bilincin hemen altında duran, bilinç olmak üzere olan şey; Preconscious (önbilinç) gibi bir kavram.

Bilinçdışı ise başka.

Freud’un kullandığı kavram Unbewußt(…) ‘Un’ negatif ön takı, Bewußt “wissen”den türüyor. Wissen “bilmek”, Bewußt “bilinen” demek.

Unbewußt “bilinmeyen” demek. Aslında Freud’un temel kavramı bu.

Yani İngilizce’ye çok sadık bir çeviri Unknown olabilirdi: Bilinmeyen.”

(Freud Konuşmaları, Bülent Somay, Cogito, 2008)

Somay’ın çeviri/yorumu aklıma çok yatsa da olduğu gibi kabul etmek yerine bir iki kaynak tarayıp Almanca bilen akademisyen bir arkadaşıma danıştım. Bewußt “farkında, haberdar” demek bilgisini edindim.

Ancak aslında yine de bunlar birbirinden çok uzak anlamlar değil. Bir düşünceden, histen, anıdan haberdar olmak demek, onun farkında olmak, onu bilmek demek. Çeviriyi bu şekilde kabul etmek sorun teşkil etmeyecektir diye düşünüyorum.

Chitta ve Vasana
Chitta, Yoga felsefe sisteminde “bilinçaltı, hafıza” ve Vedanta düşünüşüne göre sadece “bilinçaltı” olarak geçiyor. Gündelik zihinle (Manas), duyulardan gelenlerin toplanıp algının oluşması ve bunların depolandığı yer olarak kabul ediliyor chitta. Sanskrit Glossary of Yogic Terms (Bihar School of Yoga) kaynak alındığında chitta’yı karşılayan şu tanımı görürüz:

Zihnin bilinçaltı ve bilinçdışı katmanlarını içeren bireysel bilinç.

Chitta temelli pek çok kavram vardır. Bunlardan bazıları:

  • Chittaprasada, zihnin dinginliği.
  • Chittaprasadana, zihnin huzuru-sükuneti.
  • Chitta shuddhi, zihnin arınması, bilincin saflığı.
  • Chitta vidya, psikoloji; zihin bilimi/bilgisi ve bilincin farklı halleri.
  • Chitta vimukti, zihnin esaretinden kurtulmuş bilinç ve bilincin farklı halleri.

Chitta vritti ise bunlar arasında biraz daha önemli olandır. Patanjali Yoga Sutralar’da Yoga’yı tanımlarken “Yogah chitta vritti nirodhah / Yoga zihindeki dalgalanmaların dinginleştirilmesidir” ifadesini kullanır. Korhan Kaya’nın çevirisiyle: “Zihin alanındaki oynaşmaların durdurulması Yoga’dır.”

Chitta vritti Sanskrit Glossary of Yogic Terms’de şöyle geçiyor:

“Hal veya ruh durumu, haleti ruhiye; heves, eğilim; hissetme, duygu”.

Patanjali Yoga Sutralar’da chitta vritti’nin, yani zihnin/aklın dalgalanmasının/oynaşmasının beş çeşidi olduğunu söyler:

  1. Doğru bilgi. 2. Yanlış bilgi. 3. Hayal etmek. 4. Uyuma. 5. Hafıza.

Yoga felsefe sistemini temel alarak söylemek gerekirse; bir nevi psişik organizmayı oluşturan bu vritti’ler acı vericidir (Buna kleşa deniyor). Eliade bilinç hallerini girdaba benzetir ve der ki “bunlar yok edilse bile bilinçaltında gömülü duran uçsuz bucaksız rezervlerden başkaları sökün ederler”. (Burada aslında Freudien kabul edişle bilinçaltının yanı sıra bilinçdışı da düşünülmeli.)

Buradan hareketle karşımıza başka bir kavram çıkar: Vasana. Eliade “Uçsuz bucaksız rezerv” olarak tabir ettiği bilinçaltını vasana ile karşılar ve ekler: “Vasana kavramı Yoga psikolojisinde temel öneme sahiptir; Patanjali’nin metninde ‘özgül bilinçaltı duyumları’ anlamına gelir.”

Korhan Kaya’nın Patanjali’nin Yoga Sutraları’ndaki çevirisiyle Vasana “hafızdan gelen etkiler”dir. Vyasa, vasanaların kökünün bellekte olduğunu belirtiyor. Eliade’nin hayata dair özet cümlesi çarpıcı: “Hayat, vrittiler halinde tezahür eden sürekli bir vasana boşalmasıdır. Psikolojik deyimlerle söyleyecek olursak, insan varoluşu bilinçaltının deneyimler aracılığıyla kesintisiz bir biçimde hayata geçirilmesidir”.

*(Yoga felsefesinin de çok etkilendiği Hindistan’ın en eski felsefi sistemi Samkhya, Yoga Darsana, Vedanta, Budizm)

Fotoğraf: Los Angeles, 2016

Nilüfer Eyiişleyen

yogabiz blog

Nefesine yaklaş, sana bir şeyler söylüyor.

“Om! En büyük ve en iyi olanı bilen, en büyük ve en iyi olur.

Yaşam Soluğu (Prana) en büyük ve en iyi olandır.”*

—

“Yaşam soluğu (Prana) umuttan daha büyüktür.

Nasıl tekerlek parmakları tekerleğin göbeğinde birleşirse,

bunun gibi her şey yaşam soluğuna bağlıdır.

Yaşam ancak bu solukla sürebilir. Yaşam soluğu hayat verir.”*

 

Yukarıdaki satırlar, İ.Ö. 600’lü yıllara tarihli felsefe ve teoloji metinleri olarak nitelendirilen Upanishadlar’dan. 17. yy’da Farsça’ya çevrilen bu metinler, Farsça’dan Fransızca’ya ve Latince’ye kazandırılır. Böylece Batı, Upanishadlar ile tanışır.

Alman filozof Schopenhauer’ın Upanishad’lardan çok etkilendiğini ve bu metinleri “İnsan düşüncesinin en yüce ürünü” olarak nitelendirdiğini biliyoruz. Bu önemi yadsınamaz düşünce insanının yanı sıra tarih; Parmenides, Platon ve Kant gibi, yine çok önemli filozofların da Upanishadlar’dan etkilendiğini yazar. Bu metinleri dilimize kazandıran Korhan Kaya’nın belirttiği gibi, Upanishadlar’da prana (soluk) en çok yüceltilen kavramlardan biridir.

İfade biçimi ve yaşama/ölüme yaklaşımıyla oldukça etkileyici metinler olan Upanishadlar’da “Akıl haberci, göz bekçi, kulak bildirici, söz hizmetçi” olarak tanımlanır. Prana (soluk) ise “bilinçli öz”. Başka satırlarda “Yaşam Prana’dır, Prana yaşamdır.” ifadesine rastlarız. “Öz bilinci” anlamına gelen Pracna kavramı için de yine aynı ifadeler geçer: “Prana neyse Pracna odur, Pracna neyse Prana odur. Zira bu ikisi bedende birlikte kalır, bedenden birlikte ayrılırlar.”

Yaklaşık 2500 yıl öncesinin bilgilerinden bugüne dönüp baktığımızda asana pratiklerinde, meditasyona hazırlıklarda, pranayama (nefes disiplini) uygulamalarında nefesin zihnin fonksiyonlarını, bedenin kimyasal dengesini nasıl etkilediğini bizzat deneyimleyerek biliyoruz. Pratiklerimizden, okuduklarımız ve araştırdıklarımızdan yola çıkarak bu deneyimleri paylaşmak üzere sistemli bir dizi çalışmalar düzenliyor ve bunları günlük hayatta yanınızda bulunabilecek birer araç olarak tutmanızı öneriyoruz.

Kadim metinlerin derinlikli ve insanı düşünmeye, yorumlamaya, analiz etmeye iten aktarımları beni her zaman daha çok cezbetti. Az söz, çok düşünce. Ve sonra özgürce boşluk. Bir dönemin ezoterik metinlerini okumak bir nevi meditatif eylem gibidir.

Diğer taraftan bugün artık pratik ettiğimiz ve tekniklerini öğretmeye/aktarmaya çalıştığımız Yoga, Nefes, Meditasyon işlerinin bilimsel karşılıkları da oldukça ilgi çekiyor. Sezerek bilmeyi daha çok sevenlerden olsam da bu bilimsel verileri okumaktan, bunları aktarmaktan, iki yaklaşımı bir arada sunmaktan ve bu şekilde düşünmekten büyük bir haz alıyorum.

2019 yılının Ekim ayında Hindistan’da gittiğim Yoga Vidya Gurukul ashramında, 40 yıldır yoga öğreten bir ailenin mensubu olan ve buradaki eğitimlerin direktörü Ghandar Mandlik’in, Sidney Üniversitesi’nde Klinik Psikoloji alanında yüksek lisans eğitimi aldığını öğrenince bu işin Batı-Doğu ayrımının olmadığını, bilginin akışkanlığının ne kadar büyülü bir şey olduğunu düşünmüştüm. Tıpkı Pitagoras’ın doğu ilminden etkilendiği gibi, bugün de bilginin akışkanlığı sayesinde başka bir dil oluşuyor ve kendimize bir adım daha yaklaşmak için bunlar birer araç olarak karşımıza çıkıyor. Bilgiyi fetiş haline getirmeden bize nasıl hizmet edeceğine akıl yoluyla karar vermeliyiz.

Bu düşünceden yola çıkarak nefes alıp vermenin beyin fonksiyonlarına ne tür yararlar sağladığını, Upanishadlar’daki ifadeyle “haberciye, bekçiye, bildiriciye, hizmetçiye”** etkilerini ve “öz bilince” giden yolda nasıl bir köprü olduğunu fikir vermesi açısından; ABD Ulusal Tıp Kütüphanesi’nden araştırma makaleleri, The Journal of Neuroscience ve Science dergilerinden özet bir derleme ile aktarıyorum:

** “Akıl haberci, göz bekçi, kulak bildirici, söz hizmetçi”

  • Nefes kontrolü zihni sakinleştirir

Uygulamalar bu bilgiyi binlerce yıldır doğrulasa da uzaydan daha gizemli olduğu söylenen insan beyninde nefesin etkisi yeni yeni bilimsel araştırmalarla açıklanıyor. Nefesi fark ederek ve kontrol ederek alıp vermek beyni nasıl sakinleştiriyor? 2016 yılında yapılan bir araştırma sırasında kazara beyin sapında yer alan ve solunum-beyin kontrolü bağlantısında anahtar rol oynadığı anlaşılan bir sinir devresi bulunur. Bu devrenin, beynimizin “solunum pili” olarak isimlendirilen bölümünün bir parçası olduğu anlaşılır. Yavaş ve kontrollü nefes bu devredeki hareketliliği azaltıyor, hızlı ve düzensiz nefes ise artırıyor, bu da duygusal modu etkiliyor. Bu süreçlerin tam olarak nasıl işlediği hala araştırılıyor ancak nefesten beyne uzanan bu yol, bize çok şey söylüyor.

  • Nefes kan basıncını düzenler

“Gözlerinizi kapatın, burnunuzdan derin bir nefes alın ve burundan sakin, kontrollü, uzun bir şekilde nefesinizi boşaltın”. Bunu iki dakika boyunca sürdürün. Kalp atışlarınızın sakinleştiğini hissedersiniz. Bu da kan basıncını dengelemeye başlar. Araştırmalar; nefesi sakince alıp vermenin kalp atış hızı ve kan basıncını düzenleyen mekanizmamız baroreseptör duyarlılığını artırdığını söylüyor. Yine bu veriler, düzenli olarak kontrollü ve sakin nefes alıp verme pratiklerinin kardiyovasküler sistemin sağlığı için önemli bir destek olduğunu, beyin kanaması riskini, felç olma riskini azalttığını söylüyor.

  • Nefesi saymak beynin duygu kontrol bölgelerini etkiler

ABD Ulusal Tıp Kütüphanesi’nde yayınlanan bir araştırma makalesinde; sayarak kontrollü nefes alıp vermenin, özellikle beynin duygu ile ilişkili bölgelerinde “nöronal salınımları” etkilediği belirtiliyor. Araştırmaya katılanlara iki dakika boyunca nefeslerini fark ederek saymaları istenir. Bu esnada beyin aktivitesi izlenir ve görülür ki doğru sayanların beyinlerinin duygu, hafıza ve farkındalık ile ilgili bölümleri, normal bir dinlenme haline göre daha düzenlidir.

Nöronal salınım için şöyle bir açıklama yapmak mümkün:  

“Beyin dalgaları, beyin çevresindeki devasa sinir hücresi topluluklarının düzenli ateşlenmesi ile oluşuyor. Dalgalar, beynin ön kısmından arka kısmına veya derinliklerindeki yapılardan kafa derisine kadar sıçramalar şeklinde gidip geliyor. Nöronal salınım olarak adlandırılan bu sinyallerin, belirli ruhsal durumlara eşlik ettiği biliniyor: Sessiz alfa dalgaları, meditasyon yapan keşişlerin beyinlerinde küçük dalgalar halinde yayılır. Beta dalgaları yoğun konuşmalar sırasında yükselir ve düşer. Hızlı gama dalgaları keskin bakışlara eşlik eder. Durgun delta ritimleri derin uyuyanları sararken, hayalperestler biraz daha hızlı teta ritimlerine geçerler.”(Kaynak: AİFD)

 

  • Fark ederek alınıp verilen nefes hafızayı destekler

Araştırmalar, burun nefesinin beynin duygusal merkez üssü olan amigdalada elektriksel aktiviteyi tetiklediğini söylüyor. Bu da duygusal anıların hatırlanmasını etkiliyor, ayrıca yine burun nefesi, beynin öğrenme ve hafıza ile ilişkili bölümü hatta bellek yuvası denebilecek olan hipokampusu etkiliyor. Northwestern Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde yapılan bir araştırmada ise “Soluk alındığında; koku alma korteksi, amigdala ve hipokampustaki tüm limbik sistemdeki nöronların uyarıldığı saptandı” bilgisi yer alıyor.

  • Kontrollü nefes bağışıklık sistemini güçlendirir ve enerjiyi dengeler

Doğru, fark ederek nefes alış ve veriş sayesinde otonom sinir sistemimizin regülasyonu gerçekleşir. Sinir sisteminin “savaş ya da kaç” modunu düzenlemede etkili olan kontrollü nefes çalışmaları, beraberinde bağışıklık sisteminin güçlenmesini getiriyor. Korku, tedirginlik, güvensizlik vb. hislerin bağışıklık sistemine olumsuz etkileri ayrıca pek çok araştırmanın konusu. Bağışıklık sistemi ve nefes ilişkisi üzerine yapılan araştırmada nefesin enerji metabolizmasını ve insülin değerlerini düzenlemede de destekleyici rolü olduğu bulunmuş.

Bu çalışmaların pek çoğuna bilimsel makaleleri yayınlayan akademik yayınlar aracılığıyla ulaşmak mümkün.

Bilime dayalı verilerin bize söyledikleri önemli ve dikkate değer. Diğer taraftan “biz ne hissediyoruz, nasılız, neye ihtiyaç duyuyoruz?” Bu soruları kendimize sormak, ihtiyaçlarımızın karşılığını kendimize bir adım daha yaklaşarak yine kendimiz, kendimizde bulmak… Öğretiler, yöntemler, teknikler, veriler, kadim metinler… Hepsi insan için, bizim için. Araç ve amacı karıştırmadan, fark ederek alınıp verilen nefes bedenle zihin arasındaki köprüdür.

Nilüfer Eyiişleyen

 

*Upanishadlar, Çev. Korhan Kaya, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

 

Fotoğraf: Yoga Vidya Gurukul Ashram, yogi/ni’ler sabah pratiği için dağlarda, Ekim 2019

 

 

11

“Altı üstü iki hareket yapacağız, nedir bu tantana, bu süslü laflar…”

Yogaya ilk başladığımda sınıfta sık sık söylenen ‘bedeninle bağ kur’ cümlesini hiç anlamıyordum.
Şimdi kelime olarak beden ne demek biliyorum, kur fiilini anlıyorum, bağ kelimesini de…Ama beden, bağ ve kurmak bir araya gelince ortaya çıkan şey niye bu kadar önemli anlayamıyordum. Zaten ben ve bedenim aynı değil miyiz? Bağ kurmaktan öte bedenimle bir değil miyim?  Diyordum ki, “Altı üstü iki hareket yapacağız, nedir bu tantana, bu süslü laflar…”

Müthiş disiplinliydim bir de o zaman, net kuralları olan bir yoga stilinde pratik yapıyordum, her gün matın üstüne çıkıyor 90 dakika boyunca tüm gücümle pozlarla güreşci gibi savaşıyordum. Bugün baktığımda neden o stili seçmişim hiçbir fikrim yok, durmaksızın bir mücadele halinde pozdan poza atlıyordum. Aklımda hep idealize ettiğim bir takım pozlar vardı, o pozu ‘başardığımda’ ‘yogaya’ ‘gerçekten’ adım atacağımı düşünüyordum. O pozlar yapılmadan ben yoga ailesine ait değildim.
Bedenim burada sadece bir araçtı, karnımın, kollarımın, sırtımın güçlenmesi, bacaklarımın, kalçamın ve omurgamın esnemesi gerekiyordu, ki beni baş duruşuna, kargaya taşıyabilsinler, ayakta öne eğildiğimde başım bacaklarıma değebilsin.

Ama benim canım bedenim bu oyunu oynamak istemedi. Yoga yaptıktan sonra hep yorgun oldu, üst üste pratiklerden sonra esneyeceğine katılaştı, bazı pozları inatla ve haldur huldur yapma çabası dizini sakatladı, boynunda fıtıklar oluştu.
Yavaş yavaş anlamaya başladım, türlü bedensel sıkıntılar çeke çeke; işte insan bir bütün olmayabiliyormuş, insanın zihni, beklentileri, arzular, bedenin ihtiyaçlarından, sınırlarından, haz alanlarından farklı yerlere düşebiliyormuş.
İnsanın bedensel imgesi gerçek bedeninden çok farklı olabiliyormuş.

Bağ kurmak denen şey de elinde ne varsa onu kabul etmekmiş, onu duyabilmek, mesajları almakmış. Kendini görünen/seyredilen/performans sergileyen bir organizma olarak görmek yerine, hisseden, zevk alan, acı çeken, endişe taşıyan, heyecan duyan bir bütün olarak deneyimlemek bağ kurmakmış.
Sorun yogada, bir stilde, bir pozu inatla/sebatla çalışmakta değil, sorun nefesi tutarak zihnindeki hırslı sese kendini kaptırarak andan zevk almayı unutarak bedeni araçsallaştırmada.

yogabiz blog

“Türün başka bir biçime geçmesi doğal akışa bağlıdır”

Başlık; İ.S. 200’lü yıllarda yaşadığı bilinen Patanjali’nin, Yoga Sutraları’ndan.*

Doğal evrim/dönüşüm zaten gerçekleşmek isterken bunun gerçekleşmesinin yolunu kapatan engellerden söz eder Patanjali ve kendi yolunda akmak isteyen ama önünde engeller olan bir akarsudan örnek verir. Bu suyun önündeki engelleri kaldırmak… İşte bu, dönüşümü başlatacak “eylem” olarak işaret edilir Yogasutra’da. Durgun sudan, akarsuya dönüşümü yani başka bir türe dönüşümü sağlayan söz konusu “içe akış” ne ile ya da nasıl mümkün olur peki?

Buna aradığım yanıt her zaman Batı’dan başlayıp Doğu’ya uzanarak geldi. Başlangıç noktam Batı, çıkış noktan Doğu olduğunda adeta ana dilimde konuşuyormuşum gibi rahat hissediyorum. İç dünyama giden yolda ihtiyacım olan dil; hibrit bir şey: Psikanaliz ve meditasyon. Varılan nokta aynı. İkisinin birlikte ilerlemesi güven verici. 

Başlamadan önce gözlerinizi kısa bir süre için kapatın ve nefesinizi takip edin. Değiştirmeye çalışmadan, sadece olduğu haliyle nefesinizi izleyin… Yavaşça gözlerinizi açın ve kendinizi yazının akışına bırakın.

“Bilinçdışı”, Freud’un öne sürdüğü bir teori. Tomografisi çekilmedi. Beynimiz de neredeyse uzay kadar bilinmez hala.

Gündelik zihnimiz, gündelik yaşamımızın mekanlarından biri olan oturma odamız ise bilinçdışı için hemen hemen hiç kapısı açılmayan, penceresiz, karanlık bir oda benzetmesi yapılır. Bir zamanlar, bir şekilde alınmış ve kullanılmayan, görünce insanın içini sıkan, belki de suçlu hissettiren bir takım eşyaların tıkıştırıldığı ve üzerine kilitlerin vurulduğu bir oda.

Bazen karanlık odadan oturma odamıza birileri girer. Bunlar, henüz karanlık odanın derinliklerine gitmemiş, kapı ağzında bekleyen düşünceler, duygular, anılardır. “Yeterince” derine gidenler ise pek görünmezler ama şöyle bir durum vardır; kokular, sesler ya da oturma odasında gördüğümüz bir obje/kişi üzerinden görsel çağrışımlarıyla bunlar, varlıklarını hissettirebilirler…

Karmaşa da burada başlar. Artık belli belirsiz olan duygu, düşünce ve olayları zihin başka formlara sokar. Olayların hafızadaki versiyonu ile gerçekleşmiş versiyonu farklılıklar gösterebilir. Yani gündelik zihinde deforme olan deneyimler üzerinden, duygu ve düşüncelerimiz de deforme olur. Yazar da yazarız artık üzerine koya koya…

Sopayı pencereden, yılanı içinden atmak

Bir psikanaliz seminerinde, bu durumu özetleyen kurmaca bir örnek dinlemiştim:

Bir aile, çoluk çocuk iki odalı bir evde yaşamaktadır fakat sadece evin bir odasını kullanmaktadırlar, diğer odanın kapısı kilitlidir ve anahtarı babadadır. Ailenin nüfusu gün geçtikçe artar, çocuklar büyür, yenileri doğar vs. ve yaşadıkları odaya sığamaz hale gelirler. Günün birinde bir misafir gelir ve evdeki duruma şaşırıp adama sorar: “Neden diğer oda kapalı, neden buraya sıkışıp kaldınız böyle?”. Adam da der ki “O odanın kapısını kesinlikle açamam, orada bir yılan var ve şimdiye kadar kim bilir ne kadar kocaman olmuştur, çoğalmıştır da…”. Bir süre sonra yaşanan oda o kadar dayanılmayacak hale gelir ki adam kendini kilitli odanın kapısında bulur ve cesaretini toplayıp kapıyı açar, bir de bakar ki yerdeki “şey” sadece bir sopadır. Hafızasına yılan olarak yerleştirdiği şey üzerine bir de hikayeler eklemiştir… Yılan tek başına nasıl çoğalır, ne kadar ve nasıl büyür, neyle beslenir? Böyle mantıklı sorular sormadan, sadece korkuya sarılmak… Günlük hayatta bizi zorlayan bir şeyler olduğunda, belki yüzleşme cesaretini göstermek…

Annem benden habersiz babamla…

Meditasyon, bu yüzleşme cesareti için önemli bir destek, önemli bir ihtiyacı karşılayan, önemli bir niyet. Konuyu buraya bağlamadan önce bir de kişisel bir deneyim/analiz aktarayım:

5-6 yaşlarındayken bir akşam aniden annemin evde olmadığını ve babamın da sakin sakin eve getirdiği işiyle ilgilendiğini fark ettim. Babama annemi sorduğumda anne anneme gittiğini, birazdan geleceğini söyledi (iki dakika mesafe vardı aramızda anne annemle). Çok mülayim bir çocuk olmama rağmen ortalığı yıktım. Bir süre sonra annem çıktı geldi ama; ne zaman geldi, nasıl geldi ve geldiğinde ben ne yaptım hiç hatırlamıyorum. Bu anıyla ilgili hatırladığım hakim duygum uzun süre şuydu: Terk edilme (annem) ve yaşadığım acı karşısında kayıtsızlık (babam).

Bizimkiler olayı tabi ki farklı yaşamışlardı. Onlara göre her ebeveynin yapacağı bir operasyondu. Anne çocuktan bunalmıştır, çocuğu babaya bırakır ve iki dakika hava almaya çıkar. Çocuğun “Ben de geleceğim” diye tutturma riskine karşılık bu kumpas kurulmuş olur.

Bu cümleleri kurabilecek kıvama gelmek için biraz uğraştım. Freud’un özel ilgi alanı olan arkeoloji, psikanalizi bu disipline benzetmesine neden olmuş. Ben de biraz kazı yapınca anladım ki gerçekten beni kandırmalarına pek içerlemişim. Annemin gitmesi değil yani mesele… Onun döneceğine emindim ki ben.

“Annem bana söylemeden nasıl olur da gider?” kısmına takılmışım:

  • Annemle aramızda özel bir bağ, özel bir anlaşma yok muydu bizim? (Her bebek buna güdümlüdür ve her çocuk bunu bilmek ister)
  • Bu adamla (babam) sözleşme yapıp arkamdan iş çevirmek de ne oluyor?
  • Üstelik tavana kadar zıplayarak ağlamama rağmen (tavana değdiğimi sanıyordum uzun süre anılarımda), yüzüme bile bakmadı.

Eşikten atlamak için keskin dikkat, pırıl pırıl bir zihin gerekli. Nasıl?

Bu kadar basit bir olayı bu kadar canlı hatırlamama rağmen pek çok ayrıntı elbette hiç yok. Sonradan icat ettiğim, “annem beni terk etti” korkusunun özündeki gölgeli duygu; annemin bana söylemeden evden gitmesiydi. Ama ben uzun süre “terk edilme duygusu çok ağır” diye dolandım durdum. Halbuki bu konuyla ilgili de genel olarak sorunum olmadı ki benim.

Yetişkin bir bireyken farklı ilişki dinamiklerinde kendime yer edinme zorluğu, terk edilme korkusundan değil, ilişkilerin dışında bırakılma korkumdanmış. İşte bunun cümlesini kurunca vesvese olmaktan çıkıyor konu. Bu kadar basit, bu kadar etkili. Öte yandan çok keskin dikkat isteyen, emek yoğun bir çalışma. Hocamın dediği gibi; tam bir zihin işçiliği. Analiz ve meditasyon böyledir…

Meditasyonda da psikanalizde olduğu gibi arkeolojik kazı yaparsınız. Ve bir süre sonra bilinçdışınızla karşı karşıya kalırsınız. Gündelik zihnin uğultuları, vızıldanmaları aradan çekilmeye başladıkça daha başka bir zihin niteliği çıkar karşınıza. İşte orada meditasyon halini sürdürmek bize durumlar karşısında farklı bir eşik atlatır.

Korkularımızın çoğunu, pek çok şeyi bir araya getirip biz yazıyoruz aslında. Bir rehberimiz olsa, elimizden tutup geçmişte bize rahatsızlık verdiğini belli belirsiz sezdiğimiz olayların içine bizi götürse, pek çok eksik parçayı bugünkü aklımızla kendimizin tamamladığını göreceğiz ve bir ohhhh çekeceğiz.

İçimizdeki çocuk kadar içimizdeki yetişkini de sevelim, ona ihtiyacımız var

Peki bu mümkün değil mi? Psikanalizin hemen hakkını vererek “evet mümkün” diyelim. Psikanalist eşliğinde kendimizi analiz etmek için ruhen/zihnen hasta olmak gerekmiyor. Sopayı yılan sanmak da yeteri kadar iddialı… Evet rehberimiz bir analist olabilir ama bir süre sonra analize devam ederken ya da sonrasında ya da hiç gitmesek bile, bir yetişkin olarak kendi kendimizin elinden tutup o sopayı karanlık odanın penceresinden atabilir hale gelebiliriz.

Karanlık odaya girme cesaretini bize veren, psikanaliz kavramıyla söylersek; rasyonel egomuzdur. Elinden tutulan da hepimizin içinde olan, çocuk. Korkularla, kaygılarla içeride tir tir titreyen bir çocuk çıkıveriyor bazen, işte onu yine biz destekleyeceğiz.

Bizi analize götüren de yine rasyonel/yetişkin egomuz. Bilinçdışına tıkıştırdığımız arzular, korkular vs. ile yüzleşmenin önünü açan ve bir süre sonra bu korkuların dönüşümünü sağlayan meditatif çalışmalar, meditasyonda olma hali; düzenli olarak hayatımızın bir parçası oldukça, geçmişe dönük büyük korkular, geleceğe yönelik kaygılar ve büyük beklentiler altında kendimizi ezmekten, iki baskı arasında sıkışıp kalmaktan kurtulabiliriz. 

Kişisel deneyimimde analiz ve meditasyonu birlikte uygulama şansı elde ettim. Uzun bir analiz sürecine, meditasyon çalışmalarımı eklemiştim. Şimdi de doğal akışta, dengede, orta yolda olmak için meditatif çalışmalarıma devam ediyorum.

*Başlıktaki çeviri: Korhan Kaya

Nilüfer Eyiişleyen

Load More